- Het verzekeringscontract burgerlijke aansprakelijkheidmet betrekking tot het gebruik van het rondrijdend voertuig;
- Het verzekeringscontract burgerlijke aansprakelijkheid met betrekking tot de uitbating van de onderneming.
Met andere woorden: de samenloop doet zich voor tussen het risico van het rijden en het risico van de uitbating. Er is geen gebrek aan jurisprudentie over dit onderwerp en deze leert ons dat er geen duidelijke scheidingslijn is tussen deze twee contracten. Hieruit volgt dat het essentieel is dat verzekeringscontracten die door vervoerders afgesloten worden, volledig zijn en rekening houden met de omstandigheden die aan deze conflictgevallen verbonden zijn.
Reikwijdte van de contracten
De verzekering ‘motorvoertuigen’
Het afsluiten van deze verzekering wordt geregeld door de wet van 1 juli 1956 inzake de verplichte aansprakelijkheidsverzekering voor motorvoertuigen. Het betreft een wet van openbare orde en is dus een verplichte verzekering. Tussen de voorwaarden die opgelegd worden door deze wet met betrekking tot de reikwijdte van de dekking, zijn er drie punten die onthouden moeten worden:
- Het begrip motorvoertuig verwijst naar een voertuig dat ontwikkeld is om rond te rijden op de grond en voortgedreven worden door mechanische kracht. Onder deze definitie vallen ook laadkranen gemonteerd op vrachtwagens, mobiele hydraulische scheppen en tractoren.
- De verplichten om deze verzekering af te sluiten is niet beperkt tot voertuigen die gebruikt worden op de openbare weg, maar geldt ook voor voertuigen die gebruikt worden privéterreinen die publiekelijk toegankelijk zijn voor andere personen.
- Ten slotte verduidelijkt de Wet welke schadegevallen veroorzaakt door het voertuig onder haar toepassingsgebied vallen, of het nu tijdens het rijden is of wanneer het voertuig stilstaat of wanneer de bestuurder niet bij het voertuig is.
De verzekering ‘burgerlijke aansprakelijkheid uitbating’
In tegenstelling tot de autoverzekering, is de verzekering BA Uitbating niet wettelijk verplicht, zowel voor het afsluiten als de inhoud ervan. Dit verzekeringscontract heeft tot doel om, op een algemene manier, de risico’s te dekken met betrekking tot materiële of fysieke schade die het gevolg is van een buitencontractuele aansprakelijkheid van de verzekerde ingevolge de werkzaamheden van zijn onderneming.
Omdat de polissen vrij zijn opgesteld, kan de dekkingsgraad en de vergoeding geheel verschillend zijn tussen verschillende polissen. Toch is er in de vele Algemene Voorwaarden een grote overeenstemming over volgende punten:
- De dekking van laden en lossen van materiaal en goederen;
- De werktuigvoertuigen wanneer deze op het ogenblik van het ongeval louter een werktuigfunctie uitvoeren en noch rechtstreeks, noch onrechtstreeks verband houden met het verkeer;
- Vaste of mobiele bouw- of hefwerktuigen zoals kranen, bulldozers, graafmachines, heftrucks die gebruikt worden voor intern gebruik van de werkzaamheden als ze niet op de openbare weg rijden;
- De schades veroorzaakt door motorvoertuigen wanneer gebruikt worden als hijs-, handling-, grondverzetmachines.
De vergelijking van de reikwijdte van deze twee verzekeringen geeft de kern van de geschillen en hun complexiteit bloot. Dergelijke geschillen werpen bij de rechter twee vragen op.
Enerzijds dient hij na te gaan of de schade binnen de voorwaarden van de wettelijke verzekering valt, want in dat geval is de verzekeraar van het voertuig sowieso aansprakelijk ten opzichte van het slachtoffer. En anderzijds moet hij, door de clausules van de polissen te bestuderen, beslissen of het verlies valt onder één of de andere contractuele dekking. Dit dubbele aspect van het probleem kan tot verwarring leiden.
Eerste categorie van geschillen: schade rechtstreeks veroorzaakt door het voertuig
In deze specifieke analyse dient er een onderscheid gemaakt te worden tussen vrachtwagens en motorvoertuigen die niet het vervoer van goederen of personen tot doel hebben (kranen, hijsmachines, mechanische scheppen,…). Wij beperken ons tot het onderzoeken van conflicthypotheses met vrachtwagens.
Het zijn schades veroorzaakt door het optillen van afvalcontainers, tijdens het lossen, die de bron van conflict vormen tussen de twee verzekeraars. Het probleem werd beslecht in de twee richtingen in twee voorbeeldbeslissingen:
- Een uitspraak van 21/12/1966 te Dinant veroordeelde de verzekeraar BA motorvoertuigen tot herstellingen ingevolge het ongeval veroorzaakt door de bestuurder van een vrachtwagen waarbij een dak beschadigd geraakte tijdens de lossing van een kipper. De beslissing werd gerechtvaardigd door het feit dat “de kipper deel uitmaakt van het motorvoertuig en bedoeld is om ladingen te ontvangen die deze dient te vervoeren”;
- De Rechtbank van koophandel te Verviers oordeelde op 3 juni 1971 evenwel dat de verzekeraar Uitbating die schadeloosstelling van het schadegeval diende te betalen dat het gevolg was van de fout begaan tijdens de lossing van de kipper waarbij een elektrische kabel werd beschadigd.
Deze twee beslissingen erkennen beiden dat de kipper integraal deel uitmaakt van het voertuig. Maar volgens de rechtbank van Dinant bleef de vrachtwagen, in zijn geheel, een voertuig, terwijl de rechtbank van Verviers van oordeel was dat een vrachtwagen gebruikt kon worden voor twee verschillende doeleinden (als voertuig en als werktuig).
Als gespecialiseerde consultants inzake verzekeringen voor vervoerders, lijkt het ons nodig om aangepaste clausules op te stellen en hypotheses van niet-dekking en om belangenverstrengelingen tussen de twee verzekeraars te vermijden.
Het is dus fundamenteel dat het contract BA Uitbating van een vervoerder specifiek alle laad- en losoperaties van goederen dekt, ongeacht of het voertuig in beweging is of stilstaat. Deze clausule “werktuig” dient er dus in te voorzien dat een voertuig, ongeacht de mogelijkheid om rond te rijden, ook gedekt voor alle andere doeleinden en de schade aan derden die hieruit kan voortvloeien (kipper, laadklep, niet-ingeschreven heftruck, laadkraan, autotransporter,…).
Met deze uitbreiding van de BA Uitbating wordt dus een mogelijk gebrek in dekking vermeden, indien er geen tussenkomst is van de autoverzekering.
Tweede categorie van conflicten: schade onrechtstreeks veroorzaakt door het voertuig
Onder deze hypothese dienen schades verstaan te worden die veroorzaakt worden door de vervoerde goederen of door materialen die loskomen van de wielen of het chassis. Ook hier kan het geval zich voordoen dat de éne of de andere verzekeraar zich erop beroept dat het geval niet gedekt is door de verzekering.
De verzekeraar BA motorvoertuig die zich beroept op een uitsluitingsgrond gezien schade veroorzaakt is door de vervoerde goederen en niet het gevolg is van het gebruik van het voertuig, of de verzekeraar BA Uitbating die zich beroept op een uitsluitingsgrond voor alle schade die het gevolg is van het gebruik van motorvoertuigen.
Laten we even kijken naar de jurisprudentie voor beide situaties:
- Herinner de hypothese: een verkeersongeval is veroorzaakt door de aanwezigheid, op de openbare weg, van slib of enig ander materiaal dat afkomstig is van de lading van een vrachtwagen. De aansprakelijkheid van de ondernemer wordt in twijfel getrokken door zijn werknemers. De grote meerderheid van beslissingen legt dit schadegeval bij de verzekeraar BA motorvoertuigen en niet bij de verzekeraar Ba Uitbating. Er kan immers niet worden aangenomen dat de afzettingen die van het voertuig zijn gevallen, vergelijkbaar zijn met goederen en dus het gevolg zijn van het gebruik van het voertuig. De Verkeerswet verduidelijkt eveneens het bestaan van een fout in hoofde van de bestuurder. De burgerlijke aansprakelijkheid van de ondernemer zal evenwel gedekt kunnen worden in de hypothese dat de bestuurders niet geïdentificeerd konden worden net zoals de onderneming waarvoor het vervoer werd uitgevoerd (voorbeeld: de afzetting van grond bij de uitgang van een bouwwerf).
- De tweede hypothese heeft betrekking op ongevallen die het gevolg zijn van het verlies van de vervoerde goederen op de openbare weg. Het fundamenteel onderscheid dat gevolgen heeft voor de éne of andere verzekeraar heeft betrekking op het weten of, op het ogenblik van het schadegeval, het voertuig aan het rijden was of stilstond. Het verlies van goederen wanneer een voertuig stilstond (tijdens het laden of lossen) valt exclusief onder het toepassingsgebied van de BA Uitbating en dit is de enige uitzondering. In alle andere gevallen is, vanaf dat het voertuig in beweging is, de autoverzekering van toepassing voor alle gevolgen (opruimingskosten, rechtstreekse schade aan derden, kosten verbonden aan het afsluiten van de weg,…).
Conclusies
De analyse die we gemaakt hebben geeft duidelijk aan welke situaties aanleiding kunnen geven tot geschillen, wat vaak leidt tot verwarrende en tegenstrijdige belangen; dit alles leidt tot vertragingen in de schikkingen, wat tot grote problemen voor slachtoffers leidt en, zonder twijfel ook een impact heeft op de kostprijs van polissen, tot grote spijt van de verzekerden. Deze vaststelling leidt ons ertoe onze verzekeringnemers aan te raden om beide polissen bij dezelfde verzekeraar te nemen.
Wij kunnen nog volgende punten aanraden:
- Indien de polis BA Uitbating “voertuigen” uitsluit, is het gebruik van een terreintoestel niet verzekerd, ongeacht de omstandigheden, tenzij het toestel zijn hoedanigheid van voertuig is verloren, bij voorbeeld door op krikken of steunpilaren te gaan staan.
- Als de polis BA Uitbating enkel “auto’s” of “motorvoertuigen” uitsluit, of als de clausule verwijst naar de verplichte verzekering die alleen rijdend verkeer dekt, dient men volgende onderscheiden te maken:
a. Als de machine niet werkt (hij wordt van de éne welf naar de andere gebracht, staat stil, is geparkeerd,…): hij is gedekt door de verzekeraar van het voertuig;
b. De stationaire machine wordt gebruikt als een werktuig: hij is gedekt door de verzekering BA Uitbating;
c. De machine voert al rijdend een werk uit met zijn gespecialiseerde apparatuur:
– als hij op een vast punt werkt, met manoeuvres in de directe omgeving, kan hij wordt gedekt door de verzekeraar BA Werk;
– In alle andere gevallen is hij gedekt door de autoverzekering.
